Cỗ máy kiếm tiền

Thử nói xem nghề nào vừa có danh tiếng, được ngưỡng mộ, lại vừa kiếm tiền ngất ngưởng?

Lướt mắt qua bảng tổng sắp Billboard, một điều thú vị bên dưới những dãy số liệt kê: Các album và bài hát kinh điển vẫn tiếp tục bán chạy 5 năm thậm chí 30 năm sau khi phát hành. Và những cái tên xếp hạng cao trong danh sách này lại không được ưa chuộng lắm tại Việt Nam, một khác biệt rõ trong gu nghe nhạc giữa Đông và Tây.

Game – cú hích mới của âm nhạc

Billboard vừa đưa ra danh sách nghệ sĩ, nhóm nhạc kiếm bộn tiền nhất. Hạng 10 là Metallica, nhóm nhạc metal ngay cả những ai không nghe rock cũng ít nhiều biết đến.

Năm rồi thì Metallica có hai chuyện đáng ăn mừng: được đề cử vào Viện lưu danh Rock and Roll Hall of Fame và game Guitar Hero chuyên về Metallica được phát hành. Đề cử vào Viện lưu danh Rock N Roll thì vinh dự rồi, nhưng phát hành game thì có gì đáng tự hào?

Cùng với game Rock Band thì Guitar Hero đang được coi là một động lực mới của ngành công nghiệp âm nhạc, tương tự vị thế “cú hích” của video clip trong thập niên 80 của thế kỷ trước.

Game không chỉ là phương tiện quảng bá nhạc mà còn thu được tiền. Các hãng đĩa và cửa hàng bán lẻ đều ghi nhận sự tăng doanh số “chóng mặt” đến 200-300% với các ca khúc có mặt trong game.


Xuất hiện trong game không chỉ là bài hát của các nhóm nhạc đình đám mà còn có nhạc từ các nhóm indie (nhóm nhạc độc lập, chưa bị ràng buộc bởi các hãng đĩa nên tự do phát triển ý tưởng nghệ thuật). Thế nên game bắt đầu được coi là kênh phân phối, kiếm tiền rất hiệu quả.

Nhóm DragonForce, chơi power metal không nổi tiếng lắm, đã có bài Through the Fire and Flames xuất hiện trong game Guitar Hero III: Legends of Rock và ngay lập tức, lượng đĩa của nhóm lên vùn vụt, tăng 126% trong tuần lễ đầu sau khi game phát hành.

Ngay cả các nhóm cựu trào như Aerosmith cũng có sự tăng trưởng rõ rệt nhờ game. Bình thường, bài Same Old Song and Dance của Aerosmith chỉ được download khoảng vài trăm lượt/tuần. Khi ca khúc này xuất hiện trong Guitar Hero, lượng download vọt lên 2.000 lượt!

Năm rồi, Metallica bỏ túi khoảng hơn 25 triệu đôla, phần lớn số tiền thu được từ lưu diễn. Nhóm diễn 55 show, thu hút 968.000 khán giả và
thu vào 22,8 triệu đôla. Lượng đĩa bán ra trong năm 2009 của nhóm chỉ là 694.000 đĩa, trong đó phần lớn là đĩa mới Death Magnetic.

Nhưng bản nhạc của nhóm được download trả tiền nhiều nhất lại là bài hát quen thuộc từ năm 1991, Enter Sandman, bán được 450.000 lượt.

Làm sao bán vé cho nhiều

Xếp trên Metallica là ngôi sao của dòng nhạc muôn đời ăn tiền ở xứ Mỹ: Kenny Chesney và dòng nhạc đồng quê. Bạn có thể chưa nghe đến Kenny nhưng chức danh chồng cũ của ngôi sao điện ảnh Renee Zellweger có vẻ dễ nhớ hơn.


Thực ra ở Mỹ, Kenny là một tên tuổi cỡ bự, đặc biệt trong việc lưu diễn. 7 năm liên tục, Kenny đều bán được hơn 1 triệu vé/năm cho các tour diễn của mình. Trong dòng Country thì bán vé nhiều gần như đồng nghĩa với xếp hạng nhất trên top album bán chạy, và Kenny không hề là ngoại lệ.

Lượng đĩa bán ra trong năm của anh xấp xỉ số vé bán ra, còn lượt download cũng xếp đầu trong dòng nhạc Country. Xếp trên một bậc là các rocker chơi kiểu nhạc cực kỳ mượt mà đến từ Anh, nhóm Coldplay.

Vụ kiện đạo nhạc của tay guitar Joe Satriani với nhóm không ảnh hưởng lắm đến doanh thu trong năm của Coldplay. Họ kiếm được gần 25 triệu đôla từ việc lưu diễn quảng bá album Viva La Vida or Death and All His Friends.


Nếu các bạn có quên thì xin nhắc lại rằng, tay guitar bậc thầy Joe Satriani đã đâm đơn kiện Coldplay vì bài Viva la Vida của Coldplay giống bài hòa tấu If I Could Fly tung ra từ năm 2004 của Joe. Vụ kiện đã được giải quyết ổn thỏa “bên ngoài tòa án”. Clip so sánh 2 bản nhạc này có khá nhiều trên YouTube.


Trên Coldplay là các chàng trẻ măng anh em nhà Jonas. Nhóm tung ra đĩa thứ tư Lines, Vines and Trying Times, thu vào 1,3 triệu đôla tiền bản quyền từ các album. Thế nhưng thu nhập chính của nhóm cũng từ việc bán vé lưu diễn. Nhờ đi “hát dạo”, các chàng trẻ tuổi kiếm ngon lành 31,4 triệu đôla, cả giải Lựa chọn của fan tại lễ trao giải cho các tour diễn của Billboard.


Pink vừa có một năm thành công nhất trong sự nghiệp. Với album Funhouse, cô nàng rũ bỏ được vị thế lép vế trong làng nhạc, nhưng phải với tour diễn vòng quanh thế giới, Pink mới chạm tầm cao mới nhờ thu vào 35 triệu đôla. Thêm nữa, màn đu dây như hát xiếc (theo nghĩa đen của cả từ này) trong lễ trao giải Grammy giúp ca khúc Glitter in the Air tăng lượng download trả tiền lên đến 1.143%!

Điểm sơ qua những tên tuổi này, có thể thấy tiền bạc kiếm nhờ bán vé vẫn là nguồn thu chính cho nghệ sĩ, đồng thời cũng là thước đo giá trị của một tên tuổi trên thị trường. Thế nên, dù chẳng ai nói ra, nhưng mong muốn “làm sao bán vé cho nhiều” vẫn là tiêu chí khi các nghệ sĩ tuyên bố lưu diễn.

Duy trì tên tuổi


Vài năm trước, ít ai nghĩ Britney Spears có thể hồi phục sau một loạt sự cố kỳ dị như cạo đầu, trầm cảm… Nhưng Circus ra đời đã hồi phục rất nhiều cho tiếng tăm của cô dẫn đến chuyến lưu diễn cực kỳ thành công thu vào 36,4 triệu đôla. Đĩa của Brit bán chỉ được 763.000 cái nhưng lượt download mới ấn tượng: Hơn 7,5 triệu lượt.

Trong bảng tổng sắp của Billboard, trên Britney là nhóm rock Úc cựu trào hơn cả Metallica - nhóm AC/DC. Các thành viên ngấp nghé tuổi 60, AC/DC vẫn thu được 41,4 triệu đôla từ các buổi diễn.

Đĩa nhạc của nhóm bán đều đặn như Black Ice, một album rất dễ tiếp cận với AC/DC được tung ra năm 2008 và Back in Black, album cột mốc của nhóm phát hành năm 1980 đều có lượng bán ra ngang ngửa nhau, trên 200.000 bản/đĩa.


Trên AC/DC là tên tuổi không ai mà không biết, Madonna. Với album Kẹo cứng (Hard Candy), tour diễn quảng bá cho đĩa này được đặt tên Dính và Ngọt (Sticky & Sweet). Tour đi qua các sân vận động lớn khắp thế giới nên tiền thu vô nhiều như nước, trở thành tour diễn kỷ lục kiếm nhiều nhất bởi một nghệ sĩ solo.

Doanh số đĩa nhạc của Madonna dĩ nhiên không thể sánh với thời hoàng kim nhưng vẫn quá đáng nể trong hoàn cảnh hiện tại.

Bruce Springsteen không được nghe nhiều ở Việt Nam nhưng thật sự là một tượng đài ở Mỹ. Năm rồi, anh tung ra album mới, một đĩa tổng hợp phát hành độc quyền ở Walmart và một lịch diễn dày đặc.

Ở mọi “mặt trận”, Bruce đều thành công rực rỡ. Vì tự sáng tác hầu hết ca khúc nên tiền thu từ quyền lợi xuất bản của Bruce cao hơn nhiều so với Madonna, vốn phải chia năm xẻ bảy cho nhạc sĩ. 35 năm sau khi tung ra album đầu tay, có vẻ như giờ đây Bruce Springsteen mới ở đỉnh cao sự nghiệp.


Vượt rất xa tên tuổi về nhì, U2 chứng tỏ họ đang là nhóm nhạc “khủng” nhất thế giới hiện nay. Tour diễn của nhóm hiện có tên là 360° với sân khấu nằm giữa, khán giả bao vây xung quanh nên đông lại càng đông.

Chi phí cho mỗi ngày của tour ngốn 750.000 đôla, mà mới chỉ là tiền thuê xe tải, vận chuyển, lương cho nhân viên. Nhưng hợp đồng trọn gói 12 năm trị giá 100 triệu đôla mà nhóm ký với hãng Live Nation đã bù đắp lại mọi thứ. Tour diễn này đi được mới nửa đường nhưng có dấu
hiệu sẽ trở thành tour diễn thành công nhất trong lịch sử âm nhạc, qua mặt kỷ lục của Rolling Stones trước đây.

Có lẽ không thanh lịch lắm khi bàn về âm nhạc mà biểu tượng đô la cứ nhảy nhót bên cạnh. Thế nhưng trong lối nghĩ phương Tây duy lý, giá trị hay đẳng cấp không phải là ý niệm mơ hồ. Tất cả phải được cân đo bằng chỉ số cụ thể. Tiền bạc là thước đo quan trọng, nếu không nói quan trọng nhất.

Điều này có lẽ hơi khác với giới âm nhạc ở ta, một ca sĩ vài năm không ra đĩa mới, không lưu diễn, nhưng vẫn được xem là “sao”. Lạ thay!